اثر مقدار نیتروژن بر کارایی مصرف نیتروژن و کارایی مصرف نور در ارقام جدید و قدیم گندم

به منظور ارزیابی اثرات کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در ارقام گندم آزمایش مزرعه ای در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان در سال زراعی 1387- 1386 انجام گرفت. سطوح کود نیتروژن به فرم اوره (0، 90، 180 و 270 کیلوگرم در هکتار) و ارقام (تجن، فلات و n81-18) در قالب طرح فاکتوریل با بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. پارامتر های اندازه گیری شده شامل عملکرد دانه، اجزای عملکرد، ضریب خاموشی، کارایی مصرف نور، کارایی مصرف نیتروژن، کارایی جذب نیتروژن، کارایی بهروری نیتروژن، شاخص برداشت نیتروژن و درصد پروتئین دانه بود. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه مربوط به رقم n81-18 در سطح نیتروژن 180 کیلوگرم در هکتار (8/9595 کیلوگرم در هکتار) و کمترین عملکرد دانه مربوط به رقم فلات ( 3129/33 کیلوگرم در هکتار) در تیمار بدون کود نیتروژن بود. تمام ارقام در برخی صفات مورد مطالعه از جمله تعداد پنجه بارور، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در تمام سطوح کودی نسبت به شاهد افزایش نشان دادند. در بین ارقام مختلف، رقم جدید n81-18به دلیل داشتن بیشترین پنجه بارور، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و شاخص برداشت در سطوح کودی مختلف نسبت به ارقام دیگر برتری داشت. میزان ضریب خاموشی تحت تاثیر کود نیتروژن و رقم قرار نگرفت اما کود نیتروژن و رقم بر میزان کارایی مصرف نور تاثیر گذار بود، بدین ترتیب که بالاترین میزان کارایی مصرف نور مربوط به رقم n81-18در سطح کودی 90 کیلوگرم در هکتار برآورد شد. بهترین شاخص های نیتروژن در شرایط شاهد مشاهده شد، رقم n81-18 دارای بالاترین کارایی مصرف نیتروژن، کارایی بهروری نیتروژن و شاخص برداشت نیتروژن و پائین ترین کارایی جذب نیتروژن بود. همچنین ثابت شده است که دو جزء کارایی مصرف نیتروژن(کارایی جذب نیتروژن و کارایی بهروری نیتروژن)دارای مشارکت یکسان نمی باشند. در این مورد به نظر می رسد که مشارکت کارایی بهروری نیتروژن بیشتر از کارایی جذب نیتروژن برای تمام ارقام بود. بنابراین پیشنهاد می گردد برای تعیین بهترین سطح کودی علاوه بر عملکرد، شاخص های کارایی مصرف نیتروژن، کارایی مصرف نور، ضریب خاموشی نور نیز در نظر گرفته شود. واژه های کلیدی: گندم، عملکرد، نیتروژن، کارایی مصرف نور و کارایی مصرف نیتروژن.